Лёс роднага слова
Частка 2.
Дзе толькі не вядомыя мы – беларусы, нашае слова! Бо слова – гэта само жыццё і адначасова адбітак яго. Успомніце: “Няма проста слова”, як сказаў паэт. Яно - альбо праклён, альбо віншаванне, альбо боль, хлусня альбо праўда, святло альбо цемра. І таму слова – гэта яшчэ і шлях да іншага чалавека, ключ да яго душы, дотык да яго сэрца.Узгадаў гэта, калі ў стосе кніг вядомых пісьменнікаў,якія сёння плённа працуюць на ніве беларускасці, нашыя былыя суайчыннікі везлі з маладзечанскай “Спадчыны” і мае кніжкі “Апалонік для дырэктара” і “Я жадаю вам дабра…” Везлі жменьку роднай зямлі ў Канаду, Амерыку, Аргенціну і Аўстралію для нашых землякоў, якія запалілі там вогнішча нацыянальнай самасвядомасці, нават гарады свае засноўваюць, дзе размаўляюць на роднай мове, спяваюць нацыянальныя песні, выдаюць дапаможнікі і кнігі пра Беларусь.Значыць беларуская нацыя жыве, а мы, літаратары, настаўнікі, журналісты, а таксама ідэолагі рознага кшталту, павінны годна яе аберагаць.
Для большай пераканаўчасці ўсё ж коратка узгадаем старонкі лёсу нашай мовы.
1696 год. Сейм Рэчы Паспалітай забараняе складаць дзяржаўныя дакументы на беларускай мове, а ў 1840-я – нашу родную мову забараняе царскі ўрад. Забараніў, але не мог зачыніць душу народа, адкуль звонкай крыніцай віравала матчына песня, гоман цяністых бароў, хваляў сівога Нёмана, Дняпра, сястры Прыпяці Бярэзіны.
Адгрымела навальніца Кастрычніцкай рэвалюцыі, Беларусь займела пачэснае месца сярод іншых краін са сваёй культураю, моваю, хоць у заходніх абласцях, што адышлі пад уладу Польшчы, не шчасціла беларусам.“Хамскі ензык” хоць і паганіў панскія вушы, але пад націскам “галадранцаў – хамаў” ўлады мусілі адчыняць пачатковыя ўрадавыя і прыватныя школы, нават гімназіі. На сходах гучала родная слова. Вольныя песні, як птушкі, разляталіся па шырокіх прасцягах Бацькаўшчыны, клікалі мужыка расправіць плечы, разагнуцца, паглядзець на сонца, якое ласкава, пяшчотна і прызыўна прамяніла.У 1927 годзе галоўная ўправа таварыства Беларускай школы, адзначаючы дзесяцігоддзе Слуцкай гімназіі, звярнула ўвагу на тое, што ў Заходняй Беларусі, “ нягледзячы на цяжкія матэрыяльныя і маральныя варункі , дзякуючы вялікай ахвярнасці беларускіх вучыцялёў і свядомасці нашага народу, гімназіі нарадзіліся, жывуць, развіваюцца, мацнеюць!”
Гэта было ў змрочныя часы падняволення. Розныя цары і розныя паны здзекваліся над продкам. Лапцюжны беларус, зламаны знявагай, забіты горам, пакрыўджаны лёсам, іх цікавіў толькі як цяглая сіла, годная прынесці
Аркадзь ЖУРАЎЛЁЎ
Працяг будзе
27.08.2008
21.08.2008
luos_1
Лёс роднага слова
У васьмі частках.
Частка 1.
Акцэнтаваць увагу сваіх чытачоў хачу на моўнай праблеме. Да гэтага мяне падштурхнулі абуральныя для беларусаў дзеянні чыноўнікаў на Глыбоччыне, якія сілком спынілі існаванне адзінай у гэтым краі беларускамоўнай школы. Скажаце, што гэта праблема беларускага выбару. Дазвольце не пагадзіцца. Чарговы сілавы метад спрацаваў “по умолчанию”. Мяне зусім не прываблівае тэма “таемнай змовы” супраць роднага слова. Але…
Пагадзіцеся, як цепліць душу кожнага беларуса, калі мы заходзім у школку ці садок і чуем сваю родную беларускую мову. І не толькі ў дзіцячым асяродку, а і між настаўнікамі. І як годна мы сябе пачуваем калі і выкладанне вядзецца на роднай мове. Пра гэта сведчаць і многіяі нашы землякі.Варта прыслухацца да меркавання тых, хто на сабе адчуў паўнацэннасць нашага беларускага слова. Найперш маю на ўвазе не толькі настаўніка сярэдняй школы №3 Івана Храпавіцкага, але і былых выпускнікоў славутай другой школы г.Глыбокага, а сёння студэнтаў вышэйшых навучальных устаноў нашай сінявокай Беларусі, якія выступалі ў абарону беларускай школы . Гэтыя іх сціплыя, але неаспрэчныя доказы светласці беларускай мовы мяне ўзрушылі да глыбіні душы.Асабліва пераканаўча сказаў пяцікурснік факультэта міжнародных адносін Вадзім Жалткевіч: ”Я з гонарам падымаю руку ў аўдыторыі на запытанне, хто скончыў беларускамоўную школу…” Чаму менавіта звярнуў увагу на гэты адказ? Па-першае, таму, што годны адказ.
Зараз хачу нагадаць пра земляка глыбачан Рышарда Курыльчыка (нарадзіўся ў 1945 годзе ў в.Дзедзіна Браслаўскага пвета, цяпер вёска ў Мёрскім раёне), якога і жартам, і ўсур’ёз называюць у Польшчы “апошнім з магікан” у галіне гістарычнай прозы.Ён (летась знаходзіўся ў Беларусі) - аўтар гістарычных кніжак “Сакрэтныя архівы караля каралёў”, “Апошні апостал”, “Ерусалім, Ерусалім”, “Папа”, “Нязломны з Назарэту” ды інш.Беларускаму чытачу ўпершыню прапануецца пераклад А.Бутэвіча на родную мову яго аповесці “Славянскі світанак”.Гаворка вядзецца пра вялікія заваёвы, перадзел сфераў уплыву, качэўе плямёнаў, пярэдадзень замацавання ў гістарычным свеце славянскага племені. Польскі пісьменнік на грунце гістарычных звестак шукае карані славян у бязмежным моры еўраазіяцкіх варвараў. Бачыце: яшчэ адзін прыклад пашаны да сваіх каранёў.
Аркадзь ЖУРАЎЛЁЎ
Працяг будзе
19.08.2008
Chargincu
Старшыні ГА “Саюз пісьменнікаў
Беларусі”
М.І.Чаргінцу
220600, Мінск, праспект Пераможцаў,11
Паважаны Мікалай Іванавіч!
Ужо трынаццаць год якняма сярод нас народнага паэта Беларусі, лаўрэата Ленінскай прэміі, акадэміка, вядомага грамадскага і дзяржаўнага дзеяча Максіма Танка (Яўгена Іванавіча Скурко). Роўна столькі часу я, як і многія мае землякі, наведваючы хутар Пількаўшчыну, сумуем аб Паэце, генію сусветнага маштабу.Сорамна не тое што гаворку распачынаць, у вочы глядзець васьмідзесяцігадоваму брату Паэта Фёдару Іванавічу за тыя абяцанкі, што некалі даваліся за памінальнай чаркай, бо, на вялікі жаль, да гэтае пары нічагусенькі так і не зроблена. Я толькі што прыехаў ад яго, бо амаль штогод наведваюся да тае хаціны, якая абагравала некалі будучага паэта і адкуль ён пайшоў у вялікі свет.
Брыдка сказаць: нават указальнікаў няма да хаты, таму і блудзяць многія з тых, хто імкнецца на свае вочы ўбачыцьславутыя мясціны, бо да калыскі некалі народнага песняра зарасла сцежка, а сама хаціна павольна, але ўпэўнена спаўзае ў зямельку: подрубы згнілі, вокны струхнелі, лазенка таксама чакае спрытных рук.
Недаравальна страціць духоўнасць, такую культурна-гістарычную каштоўнасць, унікальны куточак нашайБацькаўшчыны, якую так замілавана апяваў Паэт. Нашчадкі нас не зразумеюць.І тут патрэбна адкінуць іншыя меркаванні і погляды, яднаць павінна адно – духоўнасць, шаноўнае стаўленне да носьбітаў культуры і беларускасці, адданасць роднай Беларусі, якую Максім Танк пранёс праз усё сваё нялёгкае жыццё. Скрушна данепрыстойнасці й думаць, маўляў, не заслужыў наш Максім, якога ведаў увесь свет і творы якога перакладаліся на дзесяткі моваў народаў свету, літаратурнага музея тут, у Пількаўшчыне, як і велічнай скульптуры на беразе сінявокай Нарачы, якую ён так уславіў. Залетась у сваёй кнізе “Я жадаю вам дабра…” аўтар пісаў пра набалелае, але ніхто з кіраўніцтва нашага творчага Саюза не адрэагаваў, калі час да “мясцовых пісьменнікаў”(!)
Шчыра прашу на спецыяльным пасяджэнні прэзідыума Саюза пісьменнікаў разгледзець пытанне аб хадайніцтве перад Міністэрствам культуры і Мінскім абласным выканаўчым камітэтам па аднаўленню сядзібы Героя Сацыялістычна Працы М.Танка ў Пількаўшчыне, дзе муза Паэта “нарадзілася ў звонкім гуле медна-сасновага наднарачаскага бору”, арганізацыі філіяла Літаратурнага музея і ўстанаўленню скульптуры паэта на беразе возера Нарач, рэстаўрацыі лецішча паэта у в.Купа з распрацоўкай турысцка-літаратурнай экскурсіі “Нарачанскімі сцежкамі Максіма Танка”.У лік выканаўцаў павінен ўвайсці іНацыянальны парк “Нарачанскі”. Захаваць згаданыя аб’екты – доўг кожнага творцы. Асабіста прапаноўваю колькі дзён адпрацаваць на любых работах.
Ніхто найпершакрамя нашага Саюза, хто па абавязкуі прызначэнню сваёй дзейнасці павінен весці рэй у станоўчым вырашэнні гэтай праблемы, возьмеініцыятыву ў свае рукі.
Мы не маем права, урэшце, пакінуць недагледжаны родны дом і пайсці ў прочкі ад духоўнасці, ад памяці. Іклопат наш аб захаванасці культурных аб’ектаў нашай Айчыны будзе толькі ўдзячнасцю як гасцей, так і нашчадкаў нашых.
З павагай, Аркадзь ЖУРАЎЛЁЎ,
пісьменнік, член ГА ” Саюза пісьменнікаў
Беларусі”
14 жніўня 2008
14.08.2008
Сустрэча з Сымонам Будным
Сустрэча з Сымонам Будным.
Вокамгненна засталіся пад коламі легкавіка тыя амаль дзвесце кіламетраў і я зноў у Радзівілаўскім Нясвіжы. Тут даўнавата праходзіў падрыхтоўку ў армейскім вучэбным падраздзяленні малодшых камандзіраў Урадавай сувязі, што ўваходзіла ў склад УС Беларусі (сёння войска тут няма, месціцца выставачная зала). Зрэдку выпускалі ў звальненне: трэба было штудзіраваць электрычныя схемы і даваць сувязь па засакрэчаных каналах вышэйшаму кіраўніцтву як ваеннам, так і дзяржаўнаму. Ды шліфавалі пляц новымі ботамі ажно да гарэлага паху збітых абцасаў, яшчэ калолі дровы ротнаму старшыні ды з таго азярка праз бетонную агароджу мы, чацьвёрка непакорных курсантаў, перадавалі па жывому ланцугу ваду ў вёдрах каб вымыць да сонечнага бляску-зіхацення палкавы сарцір за "непавагу да яго Вялькасці намесніка камандзіра ўзвода Грынчанкі".
Калі надаралася вольная гадзіна подбегам скіроўваўся у чытальню, дзе і даведаўся пра Нясвіжскія - княства і капэлу Радзівілаў, настаўніцкую семінарыю і ратушу, рэзідэнцыю князёў Радзівілаў – помнік архітэктуры 16-18 ст., і фарны касцёл (езуіцкі касцёл Божага цела. Не стаўлю за мэту пра ўсе гэтыя гістарычныя славутасці і гонар нашай дзяржавы апісваць, бо тое даўно вядома. А вось пра помнік беларускаму асветніку і гуманісту, рэфармацыйнаму дзеячу і філолагу Сымону Буднаму, што з’явіўся апошнім часам, быў узрадаваны. Тады шчэ была толькі мемарыяльная дошка на ўшанаванне памяці нашага славутага земляка. Менавіта ў Нясвіжы М.Кавячынскі заснаваў друкарню (працавала да 1571 г., пасля пераведзена ці ў Заслаўе ці Узду, дзе выйшла Біблія, перакладзеная Будным на польскую мову, у 1572 магнат Ян Кішка купіў тую друкарню і перавёз у мястэчка Лоск пад мой Маладзечна, а у 1750 і да 1791 тая друкарня працавала ў замку магнатаў Радзівілаў, якая выдала каля 70 кніг – пераважна рэлігійнага зместу і падручнікаў на польскай і лацінскай мове.). У 1562 г. тут, у Нясвіжы, на беларускай мове выданы кнігі С. Буднага "Катэхізіс" і "Пра апраўданне грэшнага чалавека перад богам". Ёёсць звесткі, што былі надрукаваны інш. кнігі Буднага.
З вялікім жаданнем сфатаграфаваўся каля велічнай Постаці Айчыны нашай, прадаўжальніка традыцый Ф.Скарыны, хто выступаў за роўнасць усіх саслоўяў перад законам і справядлівасць правасуддзя.
Ваш Аркадзь Жураўлёў (Аркадзь Шагакін)
E-mail: zhuravlev@tut.by
Вокамгненна засталіся пад коламі легкавіка тыя амаль дзвесце кіламетраў і я зноў у Радзівілаўскім Нясвіжы. Тут даўнавата праходзіў падрыхтоўку ў армейскім вучэбным падраздзяленні малодшых камандзіраў Урадавай сувязі, што ўваходзіла ў склад УС Беларусі (сёння войска тут няма, месціцца выставачная зала). Зрэдку выпускалі ў звальненне: трэба было штудзіраваць электрычныя схемы і даваць сувязь па засакрэчаных каналах вышэйшаму кіраўніцтву як ваеннам, так і дзяржаўнаму. Ды шліфавалі пляц новымі ботамі ажно да гарэлага паху збітых абцасаў, яшчэ калолі дровы ротнаму старшыні ды з таго азярка праз бетонную агароджу мы, чацьвёрка непакорных курсантаў, перадавалі па жывому ланцугу ваду ў вёдрах каб вымыць да сонечнага бляску-зіхацення палкавы сарцір за "непавагу да яго Вялькасці намесніка камандзіра ўзвода Грынчанкі".
Калі надаралася вольная гадзіна подбегам скіроўваўся у чытальню, дзе і даведаўся пра Нясвіжскія - княства і капэлу Радзівілаў, настаўніцкую семінарыю і ратушу, рэзідэнцыю князёў Радзівілаў – помнік архітэктуры 16-18 ст., і фарны касцёл (езуіцкі касцёл Божага цела. Не стаўлю за мэту пра ўсе гэтыя гістарычныя славутасці і гонар нашай дзяржавы апісваць, бо тое даўно вядома. А вось пра помнік беларускаму асветніку і гуманісту, рэфармацыйнаму дзеячу і філолагу Сымону Буднаму, што з’явіўся апошнім часам, быў узрадаваны. Тады шчэ была толькі мемарыяльная дошка на ўшанаванне памяці нашага славутага земляка. Менавіта ў Нясвіжы М.Кавячынскі заснаваў друкарню (працавала да 1571 г., пасля пераведзена ці ў Заслаўе ці Узду, дзе выйшла Біблія, перакладзеная Будным на польскую мову, у 1572 магнат Ян Кішка купіў тую друкарню і перавёз у мястэчка Лоск пад мой Маладзечна, а у 1750 і да 1791 тая друкарня працавала ў замку магнатаў Радзівілаў, якая выдала каля 70 кніг – пераважна рэлігійнага зместу і падручнікаў на польскай і лацінскай мове.). У 1562 г. тут, у Нясвіжы, на беларускай мове выданы кнігі С. Буднага "Катэхізіс" і "Пра апраўданне грэшнага чалавека перад богам". Ёёсць звесткі, што былі надрукаваны інш. кнігі Буднага.
З вялікім жаданнем сфатаграфаваўся каля велічнай Постаці Айчыны нашай, прадаўжальніка традыцый Ф.Скарыны, хто выступаў за роўнасць усіх саслоўяў перад законам і справядлівасць правасуддзя.
E-mail: zhuravlev@tut.by
12.08.2008
pamuti_M_Tanka
7 жніўня 2008
Зноў (у 13-ты сонечны жнівень) з’ездзіў на Слабадскі пагост на Мядзельшчыне, дзе знайшоў свой апошні спачын народны паэт Беларусі, Герой Сацыялістычнай Працы, лаўрэат Ленінскай і шматлікіх літаратурных прэмій, акадэмік, вядомы дзяржаўны і грамадскі дзеяч Яўген Іванавіч Скурко (Максім Танк).
Да гонару мядзельскіх бібліятэкараў, якія на чале са сваім дырэктарам Л.У.Несцяровіч свята захоўваюць і шануюць памяць пра Паэта завіталі да славутага земляка. Было ускладанне вянка і кветак, ставіліся лампадкі і свечкі на магілы нашага Яўгена Іванавіча і яго вернай сяброўкі Любові Андрэеўны, гучалі вершы з вечнай паэзіі Максіма Танка. Усе мы (са мной былі краязнаўца, рэдактар часопіса “Куфэрак Віленшчыны” М.Казлоўскі і выкладчык каледжа С.Цімошка напачатку завіталі на хутар Жукаўку, зараз - Пількаўшчына да брата Я.І. паказалі мы з Фёдарам Іванавічам і тую хаціну, і тую лазенку, і ліпы, і арэшнікі, якія “Жэня садзіў”), апасля ушанавалі памяць слыннага Паэта. З кіраўніцтва былі прадстаўнікі аддзелаў ідэалагічнага і культуры райвыканкама, сакратар Сваткаўскага сельвыканкама і савета ветэранаў. Апошні годна чытаў танкаўскія вершы, іншыя маўчалі. Я зноў у каторы раз гаварыў пра маю асабістую крыўду і занепакоенасць за тых бюракратаў, хто за памінальнай чаркай дакляроўваў, а так і не зрабіў рамонт танкаўскай хаціны, дзе з’явіўся на свет Паэт, і дзе жыла ўся вялікая сям’я Хведара Скурко. А тут ой як годна ўпісаўся б турыстычны маршрут па азёрнай Мядзельшчыне з наведваннем Пількаўшчыны, дзе б прымаў і Літаратурны музей Паэта! Як і крыўдна за тое, што не заслужыў Танк велічнай скульптуры на беразе Нарачы, якую так уславіў.
Сумую аб Паэце, славутым Майстры беларускай мовы, пра якую Ён усё сваё свядомае жыццё так непакоіўся (чытайце невядомыя дзённікi Танка), і прыгадваю, трымаючы ў руках адзін з 6-ці выйшаўшых 13-ці томнага выдання збору твораў Максіма Танка, са светлым пачуццём: ты быў знаёмы з сапраўдным Паэтам і Чалавекам. Дзякуй, дарагі Яўген Іванавіч, за тыя цёплыя словы, за роднае крынічнае Слова, якому жыць, якому спяваць, што мне пашанцавала пачуць ад Вас той восеньскай парою 1977. Зноў і зноў кажу: Бывайце і там, недзе ў загадкавай вечнасці, дай Бог Вам і Вашай Любашы спачываць спакойна.
”Усе дарогі бясконцыя, апрача той, якая вядзе на могілкі” – гэта афарызм самога Максіма Танка. Як не пагадзіцца з ім, вялікім Паэтам і Чалавекам, Паэтам-філосафам, Паэтам-лірыкам, класікам нацыянальнай літаратуры.
Не памёр!
Закалыханы жытам,
Як дарога, па якой хадзіў,
Моцна спіць ён, кветкамі накрыты,
Ты яго, прахожы, не будзі.
02.08.2008
dzivak
Аркадзь Жураўлёў
Дзівак
Апавяданне
Дзень быў цёплы, сонца ўжо добра прыпякала, але з перапынкамi: часам яго засланялi ваўняныя хмаркi, што насоўвалiся з-за Ушы, з-пад Вiлейкi. Веяў сыраваты ветрык.На раскошнай вярбе гушкаюцца ад яго павеву пушыстыя каташкi. Валянцiн наўмысна зачапіў адну з галiнак, але тая адпружынiла, узнялася ўгору, не паддалася. Ён усмiхнуўся, пстрыкнуў пальцамi правай рукi, быццам так i трэба, перайшоў чыгуначнае палатно, зайшоў у кафэ.Ён часцяком абедаў тут.Раней у гэтым памяшканнi была чыгуначная сталоўка, дзе надвячоркам збiралiся не толькi тыя, хто насамрэч прагаладаўся, а i тыя, каму i чарка да смаку, i хаця гэта забаранялася прычэпленай на сцяне адпаведнай аб’явай, за апустошаныя ўжо бутэлькi, дазвалялася пагрэцца, няхай i з-пад палы.
Цяпер ён сядзеў у даволi прыстойным i цiхiм кафэ. Вывучаў меню i стракатую публiку.
Падышла маладая афiцыянтка, прыняла заказ i знiкла за перагародкаю на кухні. Наведвальнікаў была поўная зала. Ля барнай стойкi сядзелі дзве пары маладых людзей, яны паволi смакавалi кактэйль,курылi.Астатнiя сядзелi за столiкамi.Раптам на парозе кафэ з`явiлася маладая прыгожая жанчына з дзвюмя дзяўчынкамi.Яна купiла дзецям соку i нейкiх прысмакаў.
Жанчына была цёмна-русая, у ярка-квяцiстай сукенцы, з круглым тварам, чорнымi брывамi i поунымi ледзь намаляванымi вуснамi, а дзяучынкi, якiм годзікаў па тры цi крыху больш, былi зусiм белагаловымi, валаскi iх ажно,здавалася, свяцiлiся, i тварыкi ў iх былi беленькiя з ружовенькiм прасветам.
“Цiкава, дзецi не падобныя на мацi”, – відаць, падумаў не адзiн ён, бо многiя звярнулi на iх увагу. Валянцiн глядзеў больш на мацi тых дзяўчынак.У вачах яе гарэлi вабныя i загадкавыя, як светлячкi ў летнюю ноч, агеньчыкi.Дзяўчынкi елi ахвотна,запiваючы сокам.
Валянцiн i сам не прыкмецiў, што i ён бессаромна ўгледзеўся, залюбаваўся хараством маладой мацi, абмацаў ліпкім позіркам яе постаць.Яму чамусьцi захацелася сесцi за блiжэйшы да iх столiк, загаварыць. «Я ўсё сваё халасцяцкае жыццё марыў завесцi сям’ю i мець двух дачушак, такiх як вось гэтыя белагаловыя дзюймовачкi…» – з сумам падумаў Валянцiн.
Але маладзiца нiбы ўгадала яго жаданне, раптоўна пасур’ёзнела, перастала ўсміхацца, гледзячы на сваіх дачок, і ўжо не так адкрыта, ўпотай зыркала на яго. І ён, Валянцін,адчуваў у гэтым і сваю віну, быццам ён і сапраўды пакрыўдзіў яе, хоць i мiжвольна. I цяпер, калi еў, ён стараўся як мага паволi гэта рабiць, а вочы яго самi па сабе крадком скiроўвалiся на iх столiк.
Дзяўчынкi, падсiлкаваўшыся, ужо зусiм раздурэлi: круцiлiся на крэслах i ўсё старалiся ссунуцца на падлогу.Мацi ледзь чутна прыструньвала iх, супакойваючы ўказальным пальцам, а тыя меркавалi, што з iмi як бы забаўляюцца, весела пасмейвалiся.
Урэшце адна з блiзнятак вырвалася з-за столiка i панеслася туды, дзе сядзела, весялiлася моладзь. Дзяўчынка апранута па-летняму, у сукеначцы, выглядала як маленькая прынцэса, прывабная i шустранькая, як вавёрачка.
Валянцiн не стрымаўся, усмiхнуўся ў свае мулявiнскiя вусы, падмiргнуў на два вокi малой. Смешны тварык, пралескавыя вочкi i кiрпаценькi, усыпаны не па часе вяснянкамi, носiк, таксама рассыпаліся ва ўсмешцы вясёлай i лагоднай.
--Та-а-та, та-а-та! Мама, гэта наш тата!
Ад такой нечаканасцi ў Валянцiна як усё роўна нешта перавярнулася ў душы, аднак ён не разгубiўся, дастаў з кiшэнi шакаладку, якая была быццам наўмысна куплена для такога выпадку, перадаў дзяўчынцы. Яна ўзяла тую шакаладку, засмяялася i подбегам пусцiлася да мацi, а тая з дакорам, цi як ўсё роўна гнеўна, з насцярогай зiркнула на Валянцiна, нахiнулася да дзяўчынкi нешта сказала той, толькi i пачуў слова «нельга», але ўзяла шакаладку і падзялiла на траiх.
У Валянцiна ў грудзях усё яшчэ нешта трымцела: чаго яна крыўдзiцца, цi ж я не ад шчырага сэрца даў тую шакаладку, я ж не кожнаму дзiцяцi тыцкаю тыя пачастункi, ну не мог стрымацца ад той непасрэднасцi яе дзяўчынкi, бо сваiх дзяцей нiколi не меў, хаця…
З тае пары, як яшчэ жывая мацi запярэчыла ўзяць Iрыну Ваюць з пышнымi бландзiнiстымi валасамi, так i ходзiць у халасцяках, хаця ўжо яму далёка за трыццаць. А ён жа так хацеў дзетак! I цяпер, калi бачыць дзiця, ажно ўвесь свецiцца той замiлаванасцю, адчувае адметную вабнасць да iх, абавязкова ўсмiхнецца таму дзiцяцi альбо нават загаворыць да яго, хаця кожны раз у яго балюча сцiскаецца сэрца. Ужо пяць год, як няма мацi, як Ірына выйшла замуж i гадуе дачушку.Другi б на яго месцы даўно знайшоў жанчыну цi запiў без супынку. Цяпер ён пачынае думаць пра Ірыну: «Як яна там, што робiць у тую хвiлiну, як дачушка iх? Гэтая незнаёмка са сваiмi дзецьмi толькi развярэдзiла душу.Чаму яго дзiця песцiць не ён,бацька, а чужы чалавек,чаму Ірына не прызналася яму,чаму змаўчала, кпiнаў вясковых жанок спужалася, што была два цi тры вечары з тым салдатам?І чаму ў сваiм шчасцi чалавек залежыць ад шчасця iншых людзей?Дурнiца. Я ж цябе кахаў…А цяпер што…Каб гэта было дадзена чалавеку хоць трошачкi зазiрнуць наперад, угледзець наканаванае яму, але схаванае за пластамi часу, тое, што з усёй вiдавочнасцю адкрыецца ў наплыве наступных дзён… Не атрымоўваецца, на жаль. Нiчога не можа чалавек уведаць са сваёй будучыні».
Ён без асаблiвага жадання парэзаў на кавалачкi прынесеную афiцыянткай адбiўную,узяў колькi, запiў мiнералкай. Мiжволi кiнуў пагляд у бок жанчыны з дзяўчынкамi. Яны збiралiся адыходзiць.Адна з дзяўчынак,вiдно тая, што падбягала да яго, штосьцi паказвала ў яго бок, нешта шчабятала мацi, а тая штосьці ёй тлумачыла, пярэчыла.Дзяўчынка сцiшылася. Людзi ў кафэ цiкаўна паглядвалi на Валянцiна, на тую жанчыну з дзеткамi: у кожнага, вiдаць, былi свае думкi.Яна ж узяла свае пакункi i пайшла да выхаду.Валянцiн таксама ўстаў, пайшоў за iмi. Нешта штурханула яго шчэ раз усмiхнуцца той маленькай прынцэсе.А што было яму рабiць у такiм выпадку? Вось так спакойна сядзець перажоўваць тую ялавiчыну, калi душа iрвецца, просiць выхаду? Колькi ўжо сябе стрымлiваць?Зараз ён упэўнены ў адным, што калi першым не зрабiць крок, тое асуджаны будзе на бясконцыя памылкi.Хопiць саступаць: адна няўдача нараджае другую, а часам цэлае мноства няўдач. Яму ўжо карцела ўзяць малую за руку, адчуць сябе шчаслiвым, бо марыў шчэ з дзяцiнства пра тое шчасце – гэта калi мама за адну ручку, а тата - за другую, так i не дачакаўся.
- Ты,мусiць, вылiтая таткава дачушка,- не вытрымаў,зачапiў малую.Ужо памкнуўся быў падаць руку i пайсцi далей разам, але маладзiца неяк насупiлася, вусны яе сцялiся, а толькi што пунцовыя шчокi,здаецца, пабялелi.
- Алеся, я табе што сказала, бярыцеся за ручкi з Юлькаю.Гэта ж чужы дзядзька, а зусiм не ваш татка, - незлаблiва прыкрыкнула на дачку, крыху тармаснуўшы яе за руку. - Ваш татка яшчэ ў роддоме, як даведаўся, што нарадзiла двойню, да таго ж дзяўчынак, а ён усё чакаў сына, то i знiк. З тае пары не з’яўляецца. Казалi, што ў Маскве на будоўлях шабашыць.
-Забаўныя вашыя дзяўчынкi,- нiбы апраўдваючыся ў нечым, разгублена сказаў Валянцiн.
Яму зараз хацелася, каб жанчына хоць яшчэ што сказала – i яму стала б лягчэй на душы, ды тая адвярнулася i пакрочыла да чыгуначнага вакзала. За пешаходным пераходам ён усё ж дагнаў iх, зноў не ўстрымаўся, зачапiў першым:
- Вам жа цяжка, я ж бачу, давайце дапамагу, мне па дарозе. Ды не бойцеся вы так, не з’ем я вас i вашых дзяўчынак. Няўжо я змахваю на падазронага тыпа?
Незнаёмка як спалохалася яго, упарта крутанула галавой, таропка ступiла некалькi крокаў ад яго, Валянцiна. Дзяўчынкi пераглянулiся мiж сабою i таксама патэпалi за мацi.
I тут раптам, падышоўшы ўжо да акуратна размешчаных, як на макетах архітэктара, камерцыйных кiёскаў з рознакаляровымi вiтрынамi, малыя як згаварылiся, захныкалi:
- Мама, купi нам ляльку барбі.
Маладая мацi, як усё роўна яшчэ больш разгубiлася, азiрнулася навокал i нечакана зноў зачапiлася позiркам за Валянцiна, ужо больш раздражнёна спытала:
- Мужчына, ну што вам ад нас патрэбна?
- Нiчога, насамрэч, нiчога. Вось толькi дазвольце вашым дзяўчынкам куплю ляльку, калi ласка, яны ж так хочуць забаўляцца.
- Ды ўжо што з вамi рабiць, прылiплi як …
- Дзякуй вам.
- Далібог дзiвак,- у голас i ўжо з усмешкаю вымавiла.
Валянцін падышоў да кіёска і папрасіў дзве лялькі барбі. Разгледзеў іх, усміхнуўся і купіў тые лялькі, толькі ў розных сукеначках.
Дзяўчаткі, як кветачкі распусціліся, павесялелі, схапілі кожная сваю ляльку, паднялі свае галоўкі на Валянціна і зноў жа дружна прамовілі: “Дзякуй, дзядзя!”.
- Ды ўжо расціце, прынцэсы, будзьце такімі прыгожымі, як гэтыя лялькі, і хай у вас будзе ўсё хораша!
Жанчына зацікаўлена, але ўжо больш лагодна змерыла поглядам Валянціна, быццам што ўспомніла, і, неяк сумна паглядзеўшы яму ў вочы, прадставілася:
- Вольгай мяне завуць. Астатняе вы ўжо ведаеце.
- Валянцін, Валік, калі хочаце, - адрэкамендаваўся ён. І для большай упэўненасці дадаў: - Халасцяк, стары халасцяк.
- Няўжо?! І гэта вы лічаце за аргумент, каб прыставаць да шматдзетнай жанчыны? - яна ўсміхнулася.
- А чаму б і не!
Дзяўчынкі з радасцю забаўляліся з лялькамі, аберуч ашчапервалі іх, разводзілі рукамі тых лялек, тэпалі імі па лаўцы.
- Ну дык чаму халасцяк? –спытала яна асцярожна.
- Ат, паслухаўся парады маці, так і застаўся адзін.
- Што, так і засталіся бабылем?
- Так. Прызвычаіўся ўжо, - адказаў хутка, бо не надта хацеў зноў варушыць мінулае, як і не лез у душу да Вольгі сам. Яму рупіла даведацца дзе яна жыве. Усе не адважваўся, як бы баючыся спудзіць тое, што, здаецца, знайшоў, яе, у каго быў ужо зняверыўся канчаткова, спытаць. Распытаць гэтую статную маладзіцу з вачыма, падобымі на расяную ажыну, з кудзеркамі на высокім чале, з добрым, відаць, сэрцам, якая ў гэтыя хвіліны дорыць яму сваю усмешку. Памкнуўся быў падаць руку яе дзяўчынкам, і тыя заўсміхаліся, пайшлі насустрач. У гэтыя хвіліны ён цешыў сябе надзеяй, што лёс паспачуваў яму і цяпер патрэбна цераз дзяцей перакідваць на супрацьлеглы бераг кладку, каб і яна, Вольга, убачыла і таксама перкінула тую кладку на яго бераг, каб атрымаўся масток, які б і злучыў іх берагі.
Яна першай спытала дзе і кім ён працуе. Даведаўшыся, гарэзліва ўсміхнулася.
- Адчайны вы і рызыкоўны чалавек.Няўжо кепска быць халасцяком?
Вольга зноў акінула яго дапытлівым, але разам з тым ужо больш даведлівым позіркам.
- Такім удаўся.
Жанчына павярнулася да дзяцей?
- Як усё ў вас проста. Ведаеце, колькі ім ўвагі патрэбна? Мы з мамай
асабліва іх не песцім. Можа гэта і да лепшага, разумнейшымі вырастуць ды й больш спагадлівымі, - вызначыла свой педагагічны прынцып Вольга.
Неспадзеўна аднекуль прыляцела галубка і пачала прытанцоўваць на брыльку сметніцы, вуркатаць. Валянцін дастаў з кішэні і сыпнуў ёй семак. Дзяўчынкі засмяяліся.
- Ды не хвалюйцеся вы дарэмна, мне ўжо не васемнаццаць. Голоўнае я
люблю дзяцей, асабліва вось такіх дзяўчынак-непасед.
- Ой, мы тут забавіліся, электрычка вунь ўжо наша даўно стаіць, - як не
ўскрыкнула, спахапілася Вольга.
Тыя дзвесце крокаў, што праводзіў іх да электрычкі, Валянцін не ўпусціў дарэмна: даведаўся іх адрас. Ён дапамог ёй падняцца на высокія прыступкі, падняў на руках дзяўчынак, якія, аберуч ашчаперыўшы за шыю ўжо яго, як тыя лялькі, што прышліся ім даспадобы, з задавальненнем паўскоквалі на свабодныя месцы. Яна падзякавала Валянціну, усміхнулася на развітанне.
- Дзівак вы! - вымавіла, гледзячы прама яму ў вочы. Але запрасіла праз тыдзень-другі ў госці. Дзяўчынкі таксама разам з маці, але ўжо больш сцішана казалі:
- Дзядзька Валік, прыязжайце да нас.
- Абавязкова прыеду
- Усё, дзеці, хопіць, дзядзька Валік прыедзе да нас.
Развіталіся. Але ён не спяшаўся выходзіць з вагона. Падышоў да іх акна, зачыніў, “каб не прастудзіліся”. Падмігнуў дзяўчынкам і выйшаў на перон.
Праз акно яму дружна махалі тры жаночыя рукі. Наноў убачыў яе вабны твар з даверлівым умольным позіркам і адчуў нейкі асаблівы жаночы водар, які быў пры ім. Ад яе веяла даверам, жаноцкасцю і нейкай першароднай пакорлівасцю,якая, заўважыў,ужо ёй авалодала і, абудзіла ў ім нязведанае пачуццё. Ад гэтага ў душы яго было светла і радасна.
У скверыку ажно буяў квеценню чэрвень.
Дзівак
Апавяданне
Дзень быў цёплы, сонца ўжо добра прыпякала, але з перапынкамi: часам яго засланялi ваўняныя хмаркi, што насоўвалiся з-за Ушы, з-пад Вiлейкi. Веяў сыраваты ветрык.На раскошнай вярбе гушкаюцца ад яго павеву пушыстыя каташкi. Валянцiн наўмысна зачапіў адну з галiнак, але тая адпружынiла, узнялася ўгору, не паддалася. Ён усмiхнуўся, пстрыкнуў пальцамi правай рукi, быццам так i трэба, перайшоў чыгуначнае палатно, зайшоў у кафэ.Ён часцяком абедаў тут.Раней у гэтым памяшканнi была чыгуначная сталоўка, дзе надвячоркам збiралiся не толькi тыя, хто насамрэч прагаладаўся, а i тыя, каму i чарка да смаку, i хаця гэта забаранялася прычэпленай на сцяне адпаведнай аб’явай, за апустошаныя ўжо бутэлькi, дазвалялася пагрэцца, няхай i з-пад палы.
Цяпер ён сядзеў у даволi прыстойным i цiхiм кафэ. Вывучаў меню i стракатую публiку.
Падышла маладая афiцыянтка, прыняла заказ i знiкла за перагародкаю на кухні. Наведвальнікаў была поўная зала. Ля барнай стойкi сядзелі дзве пары маладых людзей, яны паволi смакавалi кактэйль,курылi.Астатнiя сядзелi за столiкамi.Раптам на парозе кафэ з`явiлася маладая прыгожая жанчына з дзвюмя дзяўчынкамi.Яна купiла дзецям соку i нейкiх прысмакаў.
Жанчына была цёмна-русая, у ярка-квяцiстай сукенцы, з круглым тварам, чорнымi брывамi i поунымi ледзь намаляванымi вуснамi, а дзяучынкi, якiм годзікаў па тры цi крыху больш, былi зусiм белагаловымi, валаскi iх ажно,здавалася, свяцiлiся, i тварыкi ў iх былi беленькiя з ружовенькiм прасветам.
“Цiкава, дзецi не падобныя на мацi”, – відаць, падумаў не адзiн ён, бо многiя звярнулi на iх увагу. Валянцiн глядзеў больш на мацi тых дзяўчынак.У вачах яе гарэлi вабныя i загадкавыя, як светлячкi ў летнюю ноч, агеньчыкi.Дзяўчынкi елi ахвотна,запiваючы сокам.
Валянцiн i сам не прыкмецiў, што i ён бессаромна ўгледзеўся, залюбаваўся хараством маладой мацi, абмацаў ліпкім позіркам яе постаць.Яму чамусьцi захацелася сесцi за блiжэйшы да iх столiк, загаварыць. «Я ўсё сваё халасцяцкае жыццё марыў завесцi сям’ю i мець двух дачушак, такiх як вось гэтыя белагаловыя дзюймовачкi…» – з сумам падумаў Валянцiн.
Але маладзiца нiбы ўгадала яго жаданне, раптоўна пасур’ёзнела, перастала ўсміхацца, гледзячы на сваіх дачок, і ўжо не так адкрыта, ўпотай зыркала на яго. І ён, Валянцін,адчуваў у гэтым і сваю віну, быццам ён і сапраўды пакрыўдзіў яе, хоць i мiжвольна. I цяпер, калi еў, ён стараўся як мага паволi гэта рабiць, а вочы яго самi па сабе крадком скiроўвалiся на iх столiк.
Дзяўчынкi, падсiлкаваўшыся, ужо зусiм раздурэлi: круцiлiся на крэслах i ўсё старалiся ссунуцца на падлогу.Мацi ледзь чутна прыструньвала iх, супакойваючы ўказальным пальцам, а тыя меркавалi, што з iмi як бы забаўляюцца, весела пасмейвалiся.
Урэшце адна з блiзнятак вырвалася з-за столiка i панеслася туды, дзе сядзела, весялiлася моладзь. Дзяўчынка апранута па-летняму, у сукеначцы, выглядала як маленькая прынцэса, прывабная i шустранькая, як вавёрачка.
Валянцiн не стрымаўся, усмiхнуўся ў свае мулявiнскiя вусы, падмiргнуў на два вокi малой. Смешны тварык, пралескавыя вочкi i кiрпаценькi, усыпаны не па часе вяснянкамi, носiк, таксама рассыпаліся ва ўсмешцы вясёлай i лагоднай.
--Та-а-та, та-а-та! Мама, гэта наш тата!
Ад такой нечаканасцi ў Валянцiна як усё роўна нешта перавярнулася ў душы, аднак ён не разгубiўся, дастаў з кiшэнi шакаладку, якая была быццам наўмысна куплена для такога выпадку, перадаў дзяўчынцы. Яна ўзяла тую шакаладку, засмяялася i подбегам пусцiлася да мацi, а тая з дакорам, цi як ўсё роўна гнеўна, з насцярогай зiркнула на Валянцiна, нахiнулася да дзяўчынкi нешта сказала той, толькi i пачуў слова «нельга», але ўзяла шакаладку і падзялiла на траiх.
У Валянцiна ў грудзях усё яшчэ нешта трымцела: чаго яна крыўдзiцца, цi ж я не ад шчырага сэрца даў тую шакаладку, я ж не кожнаму дзiцяцi тыцкаю тыя пачастункi, ну не мог стрымацца ад той непасрэднасцi яе дзяўчынкi, бо сваiх дзяцей нiколi не меў, хаця…
З тае пары, як яшчэ жывая мацi запярэчыла ўзяць Iрыну Ваюць з пышнымi бландзiнiстымi валасамi, так i ходзiць у халасцяках, хаця ўжо яму далёка за трыццаць. А ён жа так хацеў дзетак! I цяпер, калi бачыць дзiця, ажно ўвесь свецiцца той замiлаванасцю, адчувае адметную вабнасць да iх, абавязкова ўсмiхнецца таму дзiцяцi альбо нават загаворыць да яго, хаця кожны раз у яго балюча сцiскаецца сэрца. Ужо пяць год, як няма мацi, як Ірына выйшла замуж i гадуе дачушку.Другi б на яго месцы даўно знайшоў жанчыну цi запiў без супынку. Цяпер ён пачынае думаць пра Ірыну: «Як яна там, што робiць у тую хвiлiну, як дачушка iх? Гэтая незнаёмка са сваiмi дзецьмi толькi развярэдзiла душу.Чаму яго дзiця песцiць не ён,бацька, а чужы чалавек,чаму Ірына не прызналася яму,чаму змаўчала, кпiнаў вясковых жанок спужалася, што была два цi тры вечары з тым салдатам?І чаму ў сваiм шчасцi чалавек залежыць ад шчасця iншых людзей?Дурнiца. Я ж цябе кахаў…А цяпер што…Каб гэта было дадзена чалавеку хоць трошачкi зазiрнуць наперад, угледзець наканаванае яму, але схаванае за пластамi часу, тое, што з усёй вiдавочнасцю адкрыецца ў наплыве наступных дзён… Не атрымоўваецца, на жаль. Нiчога не можа чалавек уведаць са сваёй будучыні».
Ён без асаблiвага жадання парэзаў на кавалачкi прынесеную афiцыянткай адбiўную,узяў колькi, запiў мiнералкай. Мiжволi кiнуў пагляд у бок жанчыны з дзяўчынкамi. Яны збiралiся адыходзiць.Адна з дзяўчынак,вiдно тая, што падбягала да яго, штосьцi паказвала ў яго бок, нешта шчабятала мацi, а тая штосьці ёй тлумачыла, пярэчыла.Дзяўчынка сцiшылася. Людзi ў кафэ цiкаўна паглядвалi на Валянцiна, на тую жанчыну з дзеткамi: у кожнага, вiдаць, былi свае думкi.Яна ж узяла свае пакункi i пайшла да выхаду.Валянцiн таксама ўстаў, пайшоў за iмi. Нешта штурханула яго шчэ раз усмiхнуцца той маленькай прынцэсе.А што было яму рабiць у такiм выпадку? Вось так спакойна сядзець перажоўваць тую ялавiчыну, калi душа iрвецца, просiць выхаду? Колькi ўжо сябе стрымлiваць?Зараз ён упэўнены ў адным, што калi першым не зрабiць крок, тое асуджаны будзе на бясконцыя памылкi.Хопiць саступаць: адна няўдача нараджае другую, а часам цэлае мноства няўдач. Яму ўжо карцела ўзяць малую за руку, адчуць сябе шчаслiвым, бо марыў шчэ з дзяцiнства пра тое шчасце – гэта калi мама за адну ручку, а тата - за другую, так i не дачакаўся.
- Ты,мусiць, вылiтая таткава дачушка,- не вытрымаў,зачапiў малую.Ужо памкнуўся быў падаць руку i пайсцi далей разам, але маладзiца неяк насупiлася, вусны яе сцялiся, а толькi што пунцовыя шчокi,здаецца, пабялелi.
- Алеся, я табе што сказала, бярыцеся за ручкi з Юлькаю.Гэта ж чужы дзядзька, а зусiм не ваш татка, - незлаблiва прыкрыкнула на дачку, крыху тармаснуўшы яе за руку. - Ваш татка яшчэ ў роддоме, як даведаўся, што нарадзiла двойню, да таго ж дзяўчынак, а ён усё чакаў сына, то i знiк. З тае пары не з’яўляецца. Казалi, што ў Маскве на будоўлях шабашыць.
-Забаўныя вашыя дзяўчынкi,- нiбы апраўдваючыся ў нечым, разгублена сказаў Валянцiн.
Яму зараз хацелася, каб жанчына хоць яшчэ што сказала – i яму стала б лягчэй на душы, ды тая адвярнулася i пакрочыла да чыгуначнага вакзала. За пешаходным пераходам ён усё ж дагнаў iх, зноў не ўстрымаўся, зачапiў першым:
- Вам жа цяжка, я ж бачу, давайце дапамагу, мне па дарозе. Ды не бойцеся вы так, не з’ем я вас i вашых дзяўчынак. Няўжо я змахваю на падазронага тыпа?
Незнаёмка як спалохалася яго, упарта крутанула галавой, таропка ступiла некалькi крокаў ад яго, Валянцiна. Дзяўчынкi пераглянулiся мiж сабою i таксама патэпалi за мацi.
I тут раптам, падышоўшы ўжо да акуратна размешчаных, як на макетах архітэктара, камерцыйных кiёскаў з рознакаляровымi вiтрынамi, малыя як згаварылiся, захныкалi:
- Мама, купi нам ляльку барбі.
Маладая мацi, як усё роўна яшчэ больш разгубiлася, азiрнулася навокал i нечакана зноў зачапiлася позiркам за Валянцiна, ужо больш раздражнёна спытала:
- Мужчына, ну што вам ад нас патрэбна?
- Нiчога, насамрэч, нiчога. Вось толькi дазвольце вашым дзяўчынкам куплю ляльку, калi ласка, яны ж так хочуць забаўляцца.
- Ды ўжо што з вамi рабiць, прылiплi як …
- Дзякуй вам.
- Далібог дзiвак,- у голас i ўжо з усмешкаю вымавiла.
Валянцін падышоў да кіёска і папрасіў дзве лялькі барбі. Разгледзеў іх, усміхнуўся і купіў тые лялькі, толькі ў розных сукеначках.
Дзяўчаткі, як кветачкі распусціліся, павесялелі, схапілі кожная сваю ляльку, паднялі свае галоўкі на Валянціна і зноў жа дружна прамовілі: “Дзякуй, дзядзя!”.
- Ды ўжо расціце, прынцэсы, будзьце такімі прыгожымі, як гэтыя лялькі, і хай у вас будзе ўсё хораша!
Жанчына зацікаўлена, але ўжо больш лагодна змерыла поглядам Валянціна, быццам што ўспомніла, і, неяк сумна паглядзеўшы яму ў вочы, прадставілася:
- Вольгай мяне завуць. Астатняе вы ўжо ведаеце.
- Валянцін, Валік, калі хочаце, - адрэкамендаваўся ён. І для большай упэўненасці дадаў: - Халасцяк, стары халасцяк.
- Няўжо?! І гэта вы лічаце за аргумент, каб прыставаць да шматдзетнай жанчыны? - яна ўсміхнулася.
- А чаму б і не!
Дзяўчынкі з радасцю забаўляліся з лялькамі, аберуч ашчапервалі іх, разводзілі рукамі тых лялек, тэпалі імі па лаўцы.
- Ну дык чаму халасцяк? –спытала яна асцярожна.
- Ат, паслухаўся парады маці, так і застаўся адзін.
- Што, так і засталіся бабылем?
- Так. Прызвычаіўся ўжо, - адказаў хутка, бо не надта хацеў зноў варушыць мінулае, як і не лез у душу да Вольгі сам. Яму рупіла даведацца дзе яна жыве. Усе не адважваўся, як бы баючыся спудзіць тое, што, здаецца, знайшоў, яе, у каго быў ужо зняверыўся канчаткова, спытаць. Распытаць гэтую статную маладзіцу з вачыма, падобымі на расяную ажыну, з кудзеркамі на высокім чале, з добрым, відаць, сэрцам, якая ў гэтыя хвіліны дорыць яму сваю усмешку. Памкнуўся быў падаць руку яе дзяўчынкам, і тыя заўсміхаліся, пайшлі насустрач. У гэтыя хвіліны ён цешыў сябе надзеяй, што лёс паспачуваў яму і цяпер патрэбна цераз дзяцей перакідваць на супрацьлеглы бераг кладку, каб і яна, Вольга, убачыла і таксама перкінула тую кладку на яго бераг, каб атрымаўся масток, які б і злучыў іх берагі.
Яна першай спытала дзе і кім ён працуе. Даведаўшыся, гарэзліва ўсміхнулася.
- Адчайны вы і рызыкоўны чалавек.Няўжо кепска быць халасцяком?
Вольга зноў акінула яго дапытлівым, але разам з тым ужо больш даведлівым позіркам.
- Такім удаўся.
Жанчына павярнулася да дзяцей?
- Як усё ў вас проста. Ведаеце, колькі ім ўвагі патрэбна? Мы з мамай
асабліва іх не песцім. Можа гэта і да лепшага, разумнейшымі вырастуць ды й больш спагадлівымі, - вызначыла свой педагагічны прынцып Вольга.
Неспадзеўна аднекуль прыляцела галубка і пачала прытанцоўваць на брыльку сметніцы, вуркатаць. Валянцін дастаў з кішэні і сыпнуў ёй семак. Дзяўчынкі засмяяліся.
- Ды не хвалюйцеся вы дарэмна, мне ўжо не васемнаццаць. Голоўнае я
люблю дзяцей, асабліва вось такіх дзяўчынак-непасед.
- Ой, мы тут забавіліся, электрычка вунь ўжо наша даўно стаіць, - як не
ўскрыкнула, спахапілася Вольга.
Тыя дзвесце крокаў, што праводзіў іх да электрычкі, Валянцін не ўпусціў дарэмна: даведаўся іх адрас. Ён дапамог ёй падняцца на высокія прыступкі, падняў на руках дзяўчынак, якія, аберуч ашчаперыўшы за шыю ўжо яго, як тыя лялькі, што прышліся ім даспадобы, з задавальненнем паўскоквалі на свабодныя месцы. Яна падзякавала Валянціну, усміхнулася на развітанне.
- Дзівак вы! - вымавіла, гледзячы прама яму ў вочы. Але запрасіла праз тыдзень-другі ў госці. Дзяўчынкі таксама разам з маці, але ўжо больш сцішана казалі:
- Дзядзька Валік, прыязжайце да нас.
- Абавязкова прыеду
- Усё, дзеці, хопіць, дзядзька Валік прыедзе да нас.
Развіталіся. Але ён не спяшаўся выходзіць з вагона. Падышоў да іх акна, зачыніў, “каб не прастудзіліся”. Падмігнуў дзяўчынкам і выйшаў на перон.
Праз акно яму дружна махалі тры жаночыя рукі. Наноў убачыў яе вабны твар з даверлівым умольным позіркам і адчуў нейкі асаблівы жаночы водар, які быў пры ім. Ад яе веяла даверам, жаноцкасцю і нейкай першароднай пакорлівасцю,якая, заўважыў,ужо ёй авалодала і, абудзіла ў ім нязведанае пачуццё. Ад гэтага ў душы яго было светла і радасна.
У скверыку ажно буяў квеценню чэрвень.
01.08.2008
doktor
Аркадзь Жураўлёў
АСЦЯРОЖНА, ДОКТАР!
Гумарыстычнае апавяданне
Нагодай для гэтага апавядання сталi мае нядаўнiя наведваннi медыцынскiх устаноў. Прыхварэў чалавек, з кiм не бывае.З гэтых нялёгкiх для маёй сям’i вiзiтаў зрабiў адну выснову: здароўе патрэбна аберагаць, каб нi ў каго не выклiкала падазронасцi на нашую непаўнацэннасць як псiханеўралагiчную так i скурна-венерычную, нягледзячы на вялiкiя сувязi i пасаду. Крыўдна, што кожны раз мяне падвяргалi жорсткаму рэнтгенаўскаму абпраменьванню, лезлi ў пячонкi iмпартнымi катэтарамi, зондамi - усёй той дакладнай, але замежнай апаратурай. З якой мэтай? А мэта адна : пасеяць у пацыента нявер’е ў здаровыя сiлы свайго арганiзму i тым самым падарваць яго iмунiтэт знутры..
Чаго каштуе толькi адзiн медыцынскi трук? Колькi разоў цiхiм даверлiвым голасам праciлi мяне «дыхайце», затым рэзка скамандвалi «не дыхаць»! На што яны разлiчвалi? Вiдаць на тое, што я, як добрасумленны чалавек насамрэч перастану дыхаць? А цяпер усяго на адну хвiлiнку ўявiце, што можа здарыцца , калi такая каманда будзе пададзена ў час усеагульнай дыспансерызацыi?
У вынiку такога абследвання супраць мяне было сфабрыкавана цэлае медыцынскае заключэнне, дзе мне прыпiсвалiся такiя хваробы, якiя я, як сапраўдны патрыет сваёй Айчыны, з абурэннем адхiляю. Адкуль у прыкладнага беларускага сем’янiна , якi нi разочку не быў за мяжой, можа з’явiцца хвароба з лацiнскаю назваю? Гэта ўжо не iнакш як намер зганьбiць добрую гiсторыю маёй хваробы i кiнуць цень падазронасцi на заслужаныя органы маiх унутраных спраў: органы дыхання, руху, стрававання i самы галоўны орган - мыслення.
А на якiх такiх падставах мне прад’ явiлi абвiнавачваннi ў « парушэннi абмену рэчываў, атэрасклерозе, радыкулiце»? Аказваецца, на падставе ўсё тых жа аналiзаў, тых дзвюх бутэлечак, што лабарантка бабуля Дуся, забiрала праз акенца i няйначай пераблытала. Яшчэ ей,лабарантцы, дапамаглi i паказаннi няведама кiм настроеных прыбораў. А хто, таварышы, даў iм права меркаваць аб стане нашага здароўя па нейкiх там аналiзах, а не па вытворчых паказчыках? Няўжо колер, празрыстасць i асадак у выглядзе шматкоў змогуць сказаць пра чалавека больш, чым працоўны калектыў?
Адказ тут просты: таму што нашаму сучаснiку, перадавiку сельскагаспадарчай i прамысловай вытворчасцi яны заўсёды робяць свае iн’екцыi ў самае зневажальнае для беларуса месца. I колькi б яны не казалi, што менавiта там быццам знаходзяцца самыя мяккiя тканкi, я глыбока перакананы, што гэта не клопат аб знiжэннi нашых балявых пачуццяў, а спланаваная акцыя, скiраваная на падрыў нашай самапавагi i чалавечай годнасцi. Чалавек са спушчанымi порткамi не можа адчуваць сябе асобай i займаць пры гэтым вiдную пасаду.
Мне могуць запярэчыць, што гэта ўсё прыклады абуральныя,адзінкавыя, а не прафесiйнай недамысленасцi. Прызнаюся шчыра, што я таксама быў той жа думкi.Быў? Пакуль у чэргах да ўрачоў не зрабiў выснову (улiчваючы сваю i ўсiх родзiчаў да сёмага калена) меркаванняў амбулаторнага хворага. Са старонак гэтых дзiвосных па сваей цынiчнасцi дакументаў на мяне пазiраў скажоны выгляд беларуса: блiзарукi, кульгавы, з запаленчымi гландамi i мачавым пузыром, спрэс набiтым камянямi, як мяшок сяўкой бульбаю.
Асабiста я расцэньваю гэта як мiну запаволенага дзеяння.Калi гэтыя матэрыялы трапяць туды, дзе пазiраюць на нас як на нарыў у цэнтры Еўропы,гэта, з аднаго боку страцiць прэстыж нашай аховы здароўя ў вачах прагрэсiўных хворых ўсяго свету, а з другога боку - тыя ж «сябры» пранiкнуцца ўпэўненасцю ў тым, што такога чалавека нiчога не каштуе збiць з ног пляўком сярэдняй сiлы.
Медыцынскi дыягназ павiнен усяляць у нашага пацыента аптымiзм, а не садзейнiчаць маральнай разбэшчанасцi хворага, адрываючы яго ад рашэння надзённых задач, стаячых перад усiм арганiзмам. Злачынна запiсваць у гiсторыi хваробы такiя абуральныя фармулiроўкi, як « язва дванаццацiперснай кiшкi”, «склероз ныркi”, «катаракта» альбо «рэактыўны артрыт». Наколькi аптымiстычней гучаў бы, напрыклад, такi дыягназ: «Нягледзячы на асобныя злаякасныя змяненнi ў падстраўнiкававай залозе, шэраг кровазлiццяў у другасныя аддзелы галаўнога мозгу i некаторы неiстотны агульны паралiч, арганiзм у цэлым працуе паспяхова, з задачамi стрававання спраўляецца i гатовы выканаць любы загад цэнтральнай нервовай сiстэмы».
Такое медыцынскае заключэнне здольна нават асуджанага падняць на ногi.А калi шчэ дапоўнiць яго граматай « За ўзорнае ўтрыманне арганiзма», то любы хворы з радасцю кiнецца насустрач новым працоўным здзяйсненням нават з рэанiмацыйнага аддзялення. А ў шлюб як было б лёгка ўступаць: якiя будучыя цешча або цесць, свякроўка або свёкар ганьбавалi маладой здаровай кандыдатурай для свайго дзiцяцi?!
Дык наперад,паважаныя, да маральнай i фiзiчнай чысцiнi нашых арганiзмаў!
АСЦЯРОЖНА, ДОКТАР!
Гумарыстычнае апавяданне
Нагодай для гэтага апавядання сталi мае нядаўнiя наведваннi медыцынскiх устаноў. Прыхварэў чалавек, з кiм не бывае.З гэтых нялёгкiх для маёй сям’i вiзiтаў зрабiў адну выснову: здароўе патрэбна аберагаць, каб нi ў каго не выклiкала падазронасцi на нашую непаўнацэннасць як псiханеўралагiчную так i скурна-венерычную, нягледзячы на вялiкiя сувязi i пасаду. Крыўдна, што кожны раз мяне падвяргалi жорсткаму рэнтгенаўскаму абпраменьванню, лезлi ў пячонкi iмпартнымi катэтарамi, зондамi - усёй той дакладнай, але замежнай апаратурай. З якой мэтай? А мэта адна : пасеяць у пацыента нявер’е ў здаровыя сiлы свайго арганiзму i тым самым падарваць яго iмунiтэт знутры..
Чаго каштуе толькi адзiн медыцынскi трук? Колькi разоў цiхiм даверлiвым голасам праciлi мяне «дыхайце», затым рэзка скамандвалi «не дыхаць»! На што яны разлiчвалi? Вiдаць на тое, што я, як добрасумленны чалавек насамрэч перастану дыхаць? А цяпер усяго на адну хвiлiнку ўявiце, што можа здарыцца , калi такая каманда будзе пададзена ў час усеагульнай дыспансерызацыi?
У вынiку такога абследвання супраць мяне было сфабрыкавана цэлае медыцынскае заключэнне, дзе мне прыпiсвалiся такiя хваробы, якiя я, як сапраўдны патрыет сваёй Айчыны, з абурэннем адхiляю. Адкуль у прыкладнага беларускага сем’янiна , якi нi разочку не быў за мяжой, можа з’явiцца хвароба з лацiнскаю назваю? Гэта ўжо не iнакш як намер зганьбiць добрую гiсторыю маёй хваробы i кiнуць цень падазронасцi на заслужаныя органы маiх унутраных спраў: органы дыхання, руху, стрававання i самы галоўны орган - мыслення.
А на якiх такiх падставах мне прад’ явiлi абвiнавачваннi ў « парушэннi абмену рэчываў, атэрасклерозе, радыкулiце»? Аказваецца, на падставе ўсё тых жа аналiзаў, тых дзвюх бутэлечак, што лабарантка бабуля Дуся, забiрала праз акенца i няйначай пераблытала. Яшчэ ей,лабарантцы, дапамаглi i паказаннi няведама кiм настроеных прыбораў. А хто, таварышы, даў iм права меркаваць аб стане нашага здароўя па нейкiх там аналiзах, а не па вытворчых паказчыках? Няўжо колер, празрыстасць i асадак у выглядзе шматкоў змогуць сказаць пра чалавека больш, чым працоўны калектыў?
Адказ тут просты: таму што нашаму сучаснiку, перадавiку сельскагаспадарчай i прамысловай вытворчасцi яны заўсёды робяць свае iн’екцыi ў самае зневажальнае для беларуса месца. I колькi б яны не казалi, што менавiта там быццам знаходзяцца самыя мяккiя тканкi, я глыбока перакананы, што гэта не клопат аб знiжэннi нашых балявых пачуццяў, а спланаваная акцыя, скiраваная на падрыў нашай самапавагi i чалавечай годнасцi. Чалавек са спушчанымi порткамi не можа адчуваць сябе асобай i займаць пры гэтым вiдную пасаду.
Мне могуць запярэчыць, што гэта ўсё прыклады абуральныя,адзінкавыя, а не прафесiйнай недамысленасцi. Прызнаюся шчыра, што я таксама быў той жа думкi.Быў? Пакуль у чэргах да ўрачоў не зрабiў выснову (улiчваючы сваю i ўсiх родзiчаў да сёмага калена) меркаванняў амбулаторнага хворага. Са старонак гэтых дзiвосных па сваей цынiчнасцi дакументаў на мяне пазiраў скажоны выгляд беларуса: блiзарукi, кульгавы, з запаленчымi гландамi i мачавым пузыром, спрэс набiтым камянямi, як мяшок сяўкой бульбаю.
Асабiста я расцэньваю гэта як мiну запаволенага дзеяння.Калi гэтыя матэрыялы трапяць туды, дзе пазiраюць на нас як на нарыў у цэнтры Еўропы,гэта, з аднаго боку страцiць прэстыж нашай аховы здароўя ў вачах прагрэсiўных хворых ўсяго свету, а з другога боку - тыя ж «сябры» пранiкнуцца ўпэўненасцю ў тым, што такога чалавека нiчога не каштуе збiць з ног пляўком сярэдняй сiлы.
Медыцынскi дыягназ павiнен усяляць у нашага пацыента аптымiзм, а не садзейнiчаць маральнай разбэшчанасцi хворага, адрываючы яго ад рашэння надзённых задач, стаячых перад усiм арганiзмам. Злачынна запiсваць у гiсторыi хваробы такiя абуральныя фармулiроўкi, як « язва дванаццацiперснай кiшкi”, «склероз ныркi”, «катаракта» альбо «рэактыўны артрыт». Наколькi аптымiстычней гучаў бы, напрыклад, такi дыягназ: «Нягледзячы на асобныя злаякасныя змяненнi ў падстраўнiкававай залозе, шэраг кровазлiццяў у другасныя аддзелы галаўнога мозгу i некаторы неiстотны агульны паралiч, арганiзм у цэлым працуе паспяхова, з задачамi стрававання спраўляецца i гатовы выканаць любы загад цэнтральнай нервовай сiстэмы».
Такое медыцынскае заключэнне здольна нават асуджанага падняць на ногi.А калi шчэ дапоўнiць яго граматай « За ўзорнае ўтрыманне арганiзма», то любы хворы з радасцю кiнецца насустрач новым працоўным здзяйсненням нават з рэанiмацыйнага аддзялення. А ў шлюб як было б лёгка ўступаць: якiя будучыя цешча або цесць, свякроўка або свёкар ганьбавалi маладой здаровай кандыдатурай для свайго дзiцяцi?!
Дык наперад,паважаныя, да маральнай i фiзiчнай чысцiнi нашых арганiзмаў!
Подписаться на:
Сообщения (Atom)
