luos_2

Лёс роднага слова

Частка 2.
Дзе толькі не вядомыя мы – беларусы, нашае слова! Бо слова – гэта само жыццё і адначасова адбітак яго. Успомніце: “Няма проста слова”, як сказаў паэт. Яно - альбо праклён, альбо віншаванне, альбо боль, хлусня альбо праўда, святло альбо цемра. І таму слова – гэта яшчэ і шлях да іншага чалавека, ключ да яго душы, дотык да яго сэрца.Узгадаў гэта, калі ў стосе кніг вядомых пісьменнікаў,якія сёння плённа працуюць на ніве беларускасці, нашыя былыя суайчыннікі везлі з маладзечанскай “Спадчыны” і мае кніжкі “Апалонік для дырэктара” і “Я жадаю вам дабра…” Везлі жменьку роднай зямлі ў Канаду, Амерыку, Аргенціну і Аўстралію для нашых землякоў, якія запалілі там вогнішча нацыянальнай самасвядомасці, нават гарады свае засноўваюць, дзе размаўляюць на роднай мове, спяваюць нацыянальныя песні, выдаюць дапаможнікі і кнігі пра Беларусь.Значыць беларуская нацыя жыве, а мы, літаратары, настаўнікі, журналісты, а таксама ідэолагі рознага кшталту, павінны годна яе аберагаць.

Для большай пераканаўчасці ўсё ж коратка узгадаем старонкі лёсу нашай мовы.

1696 год. Сейм Рэчы Паспалітай забараняе складаць дзяржаўныя дакументы на беларускай мове, а ў 1840-я – нашу родную мову забараняе царскі ўрад. Забараніў, але не мог зачыніць душу народа, адкуль звонкай крыніцай віравала матчына песня, гоман цяністых бароў, хваляў сівога Нёмана, Дняпра, сястры Прыпяці Бярэзіны.

Адгрымела навальніца Кастрычніцкай рэвалюцыі, Беларусь займела пачэснае месца сярод іншых краін са сваёй культураю, моваю, хоць у заходніх абласцях, што адышлі пад уладу Польшчы, не шчасціла беларусам.“Хамскі ензык” хоць і паганіў панскія вушы, але пад націскам “галадранцаў – хамаў” ўлады мусілі адчыняць пачатковыя ўрадавыя і прыватныя школы, нават гімназіі. На сходах гучала родная слова. Вольныя песні, як птушкі, разляталіся па шырокіх прасцягах Бацькаўшчыны, клікалі мужыка расправіць плечы, разагнуцца, паглядзець на сонца, якое ласкава, пяшчотна і прызыўна прамяніла.У 1927 годзе галоўная ўправа таварыства Беларускай школы, адзначаючы дзесяцігоддзе Слуцкай гімназіі, звярнула ўвагу на тое, што ў Заходняй Беларусі, “ нягледзячы на цяжкія матэрыяльныя і маральныя варункі , дзякуючы вялікай ахвярнасці беларускіх вучыцялёў і свядомасці нашага народу, гімназіі нарадзіліся, жывуць, развіваюцца, мацнеюць!”

Гэта было ў змрочныя часы падняволення. Розныя цары і розныя паны здзекваліся над продкам. Лапцюжны беларус, зламаны знявагай, забіты горам, пакрыўджаны лёсам, іх цікавіў толькі як цяглая сіла, годная прынесці

Аркадзь ЖУРАЎЛЁЎ
Працяг будзе